۵ نکته مهم در نگهداری از تجهیزات در آزمایشگاه

مهمترین اصول هر آزمایشگاهی، نگهداری درست تجهیزات و ظروف آزمایشگاهی است؛ زیرا برای انجام آزمایشات و پروژه های تحقیقاتی، به این ابزارآلات نیاز بوده و اگر به خوبی از آنها نگهداری نشود و آسیب ببینند، قطعاً به آزمایشاتی که توسط آنها بدست آمده نمی توان اطمینان کرد و اندازه گیری دقیقی صورت نخواهد گرفت.

از سوی دیگر تجهیزات آزمایشگاهی قیمت نسبتاً بالایی دارند و اگر خراب شوند، باید هزینه زیادی را جهت خرید آنها صرف کرد. بنابراین نگهداری از ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات آزمایشگاهی اهمیت بالایی داشته و باید مراقبت های لازم را بعمل آورد تا به مرور زمان خراب نشوند و طول عمر بالایی داشته باشند.

در این مقاله به بررسی ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه پرداخته ایم و خواندن آن را به تمامی تکنسین های آزمایشگاه که سالم بودن ابزارآلات آزمایشگاهی و دقیق بودن آزمایشات، برایشان مهم است توصیه می کنم. تکنسین های آزمایشگاه، نقش موثری در نگهداری تجهیزات و ظروف آزمایشگاهی و تمیز نگهداشتن آنها دارند. برای مثال: قبل و بعد از استفاده از دستگاه ها و تجهیزات، باید آنها را ضدعفونی و نمونه ها را دور ریخت. همچنین ظروف شیشه ای را باید با ملایمت بیشتری شستشو و جابجا کرد تا شکسته نشوند.

۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه

1. شستشو و نظافت  ظروف و تجهیزات آزمایشگاهی

یکی از ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف و تجهیزات آزمایشگاهی ، شستشو و نظافت مناسب آنهاست. بنابراین بهتر است بعد از هر بار استفاده، آنها را به خوبی تمیز کنید. برای شستشوی ظروف شیشه ای و لوله های آزمایشگاهی، باید خیلی دقت لازم را بعمل آورد و بهتر است از شوینده ها و محلول های مخصوص خودشان استفاده کرد. در ادامه در مورد شستشوی ظروف، نکاتی آورده شده که توجه به آنها در حین شستشو الزامیست :

نکات قابل توجه در شستشوی ظروف شیشه ای و لوله های آزمایشگاهی

• بهتر است ظروف شیشه ای و لوله ها چند بار با آب مقطر شستشو گردند و در آخر با آب دیونیزه شسته شوند. در هر حال، این تجهیزات را با حلال های ملایم شستشو دهید و اگر نیاز بود می توانید از حلال های قوی استفاده کنید.
• اگر ظروف با مواد شیمیایی محلول در آب از جمله محلول ساکروز، در تماس قرار گرفته باشد؛ بهتر است آنها را ۳ الی ۴ بار با آب دیونیزه و سپس آب مقطر بشورید.
• اگر از مواد شیمیایی غیرمحلول  (هگزان) در آب استفاده شده باشد، ظروف و لوله ها باید ۲ تا ۳ بار با استون یا اتانول شستشو گردند و در آخر می بایست آنها را ۳ الی ۴ بار با آب دیونیزه شست.
• در شستشوی ظروف و بخش هایی که دارای پسماندهای غیرمحلول در آب چسبنده می باشند، بهتر است از برس مخصوص استفاده گردد.
• شستشوی ظروفی که آغشته به اسید قوی از جمله سوفلوریک اسید و هیدروکلریک اسید هستند، باید در محیطی که تهویه مناسبی دارد صورت گیرد و برای تمیزتر شدن آنها، از آب شیر استفاده کنید؛ سپس چند بار از آب دیونیزه جهت شستشو استفاده نمایید. اما اگر حاوی اسیدهای ضعیف مثل: نیتروس اسید، استیک اسید و اسیدهای رقیق شده هستند، چند بار شستشو با آب دیونیزه کافیست. خب یکی از ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه را شرح دادیم، حالا بهتره سراغ نکته بعدی بریم.
• کالیبراسیون تجهیزات آزمایشگاهی

همانطور که می دانید اندازه گیری در تجهیزات آزمایشگاهی، باید بطور دقیق اجرا گردد؛ به همین دلیل لازم است بطور مداوم کالیبره شده و آنها را چک کرد. کالیبراسیون پی در پی، سبب می شود تجهیزات طول عمر بالایی داشته و کارایی لازم را داشته باشند. پس این نکته نیز در نگهداری تجهیزات و ظروف، اهمیت بالایی دارد.

• تعمیرات به موقع

ممکن است استفاده مکرر از دستگاه، سبب شود دستگاه یا قطعه ای از آن از کار بیفتد. در این حال برخی افراد به فکر تعویض دستگاه می افتند، اما همیشه تعویض گزینه مناسبی نیست و هزینه زیادی در بر دارد. بنابراین می توان با تعمیر جزئی یا کلی دستگاه، مشکل آن را حل کرد و از آن سال ها بدون مشکل استفاده کرد. البته تعمیر دستگاه بهتره توسط فرد متخصص صورت گیرد. این عامل در هزینه های شما نیز صرفه جویی می کند؛ زیرا دستگاه با هزینه کم، قابل تعمیر است. این هم سومین نکته، از بین ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه که شرح داده شد.

• بازسازی تجهیزات آزمایشگاهی

گاهی تجهیزات آزمایشگاهی به خوبی کار می کنند و مشکلی در انجام آزمایشات وجود ندارد. اما برای اطمینان بیشتر، بهتر است هر چند وقت یک بار آنها را بازسازی کنید تا مشکلی ایجاد نشود. برای این کار باید قطعات دستگاه را جدا و هر کدام را بطور مجزا تمیز کرد و در جای خود قرار داد. در واقع باید دستگاه را بررسی و قطعات ساییده شده را شناسایی کرد، سپس آنها را با قطعه نو تعویض نمود. توجه به این نکته نیز در افزایش طول عمر دستگاه موثر می باشد.

• جایگزینی تجهیزات آزمایشگاه

تا اینجا در بین ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه، ۴ مورد را شرح دادیم و رسیدیم به نکته آخر که اهمیت زیادی دارد. در حالت کلی در آزمایشگاه ها احتمال دارد یکی از دستگاه ها، عمر مفید خود را طی کرده و نیاز به تهیه دستگاهی دیگر باشد. در این حال احتمال دارد سراغ محصول دست دوم و ارزان قیمت بروید، اما به این فکر کردید که دستگاه دست دوم ممکن است مشکل همین دستگاه رو داشته باشد و به زور تعمیراتی که روی آن صورت گرفته کار کند؟ پس اگر یکی از تجهیزات آزمایشگاهی کاملاً از کار افتاد، فکر تهیه دستگاه نو باشید و یا حدالامکان دستگاهی تهیه کنید که کارشناسان آن را از لحاظ فنی تایید کنند تا بعدها با مشکل مواجه نشوید.

نقش تکنسین های آزمایشگاه در نگهداری از تجهیزات و ظروف

برخی از تکنسین ها در آزمایشگاه ها از تجهیزات و ظروف آزمایشگاهی شیشه ای محافظت می کنند. این دسته از افراد نقش تاثیر گذاری در نگهداری صحیح ظروف و  دستگاه های آزمایشگاهی دارند. تکنسینی که مسئول نگهداری تجهیزات است، باید زود به زود تجهیزات آزمایشگاه را لیست کرده و اگر نیاز به  ضدعفونی داشته باشند، آنها را ضدعفونی کند. البته قبل و بعد از استفاده از دستگاه ها، ظروف و لوله ها، باید آنها را  استریل کرد تا از انتقال میکروارگانیسم ها و آلودگی ها پیشگیری شود؛ در واقع یکی از دلایلی که سبب رخداد اشتباه در آزمایشات می شود، وجود آلودگی و میکروب است. بعد از استفاده، می بایست نمونه ها، مواد شیمیایی و پسماندهای بیولوژیک مضر آزمایشگاهی که در داخل ظرف ها باقی مانده را دور ریخت. 

توجه: مابین ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه، به خشک کردن یا نکردن ظروف شیشه ای اشاره نکردیم؛ به همین دلیل اینجا به این بحث می پردازیم. در حالت کلی از خشک کردن ظروف شیشه ای و لوله ها با هوای پرفشار یا حوله های کاغذی خودداری کنید؛ چرا که احتمال دارد در حین خشک سازی با این روش ها، ناخالصی و فیبر منتقل شده و محلول آلوده شود. پس اجازه دهید ظروف و لوله های شیشه ای، بصورت طبیعی و خودبه خود خشک شوند. توجه کنید که اگر داخل ظروف شیشه ای که خیس است آب بریزید، محلول نهایی غلظت بیشتری خواهد داشت؛ پس بعد از اینکه ظروف بصورت کامل و طبیعی خشک شدند از آنها استفاده کنید.

نتیجه گیری :

در این مقاله به ۵ نکته مهم در نگهداری ظروف آزمایشگاهی و تجهیزات در آزمایشگاه اشاره کردیم و آنها را بصورت مختصر شرح دادیم. با توجه به مطالبی که در این متن ذکر شد، نتیجه می گیریم نگهداری صحیح ظروف و دستگاه های کاربردی در آزمایشگاه اهمیت بالایی داشته و باید بصورت پی در پی کنترل گردند. اگر نیاز به تعویض قطعه ای از دستگاه است، حتماً آن را عوض کنید و اگر دستگاه کاملاً از کار افتاده، دستگاه نو بخرید. همانطور که گفته شد: ظروف شیشه ای و لوله های آزمایشگاهی را باید با دقت شست و استریل کرد، تا هم آلودگی ها از آنها زدوده شود و هم مواد شیمیایی سبب خراب شدن آنها نگردد. در حالت کلی با نگهداری صحیح تجهیزات و ظروف آزمایشگاهی، می توانید هزینه های خود را کاهش داده و آزمایشاتی دقیق انجام دهید.